Η ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ

Το αμφιθέατρο ήταν κατάμεστο. Όχι μόνο από νεαρούς φοιτητές και φοιτήτριες αλλά και από ανθρώπους κάθε ηλικίας που είχαν έρθει για ν΄ακούσουν τη διάλεξη του διάσημου καθηγητή. Εκατοντάδες πρόσωπα τον παρακολουθούσαν με προσήλωση, με μάτια γεμάτα θαυμασμό. 'Οπως και ήταν το σωστό εξάλλου, εφόσον ο συγκεκριμένος ακαδημαικός ήταν αυθεντία στον τομέα του και, κατά κάποιο τρόπο, ο λόγος του ήταν νόμος, όχι μόνο στην ακαδημαική, αλλά και στην ευρύτερη επιστημονική κοινότητα.

Όση ώρα μιλούσε, η σιωπή ήταν τόσο βαθιά που και καρφίτσα να έπεφτε, θα ακουγόταν σαν πυροβολισμός. Η φωνή του, ενισχυμένη από το μικρόφωνο που στεκόταν μπροστά του, πάνω στο σ' ένα κομψό podium από ανοιχτόχρωμο ξύλο, ταξίδευε μέσα στην αίθουσα ήρεμη και φορτωμένη με αυτοπεποίθηση: 

- “ Καταλήγουμε επομένως στο συμπέρασμα, ύστερα από τη σειρά των επιχειρημάτων και των παραδειγμάτων που σας παρέθεσα, ότι η τρέχουσα υστερία που έχει καταλάβει τα Παγκόσμια Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αναφορικά με τις εμφανίσεις άγνωστης ταυτότητας ιπτάμενων αντικειμένων στους ουρανούς του πλανήτη μας, τα λεγόμενα Α.Τ.ΙΑ ή UFO όπως τα αποκαλούν οι Αγγλοσάξονες γείτονές μας, δεν είναι κάτι ανεξήγητο, πρόσφατο ή ανησυχητικό. Αποτελεί απλά την πιο πρόσφατη έκφανση ενός πολιτιστικού φαινομένου που οι ρίζες του φτάνουν βαθιά πίσω στο παρελθόν. Έχει κανείς κάποια ερώτηση να μου κάνει σε σχέση με αυτό το γεγονός;”

Οπως ήταν αναμενόμενο, ένα ρεύμα ανησυχίας διέτρεξε το κοινό του. Ο διάσημος καθηγητής έπνιξε με δυσκολία ένα βαθύ χασμουρητό βαριεστημάρας. Κάθε φορά συνέβαινε το ίδιο ακριβώς πράγμα: Ύστερα από το συγκεκριμένο ερώτημα, πέρναγαν δέκα, δεκαπέντε το πολύ δευτερόλεπτα και μετά  κάποιος περισσότερο τολμηρός σήκωνε δειλά-δειλά το χεράκι του και έκανε κάποια κοινότυπη ερώτηση. Εννιά στις δέκα φορές ήταν ένας νεαρός άνδρας, πράγμα που φανέρωνε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι τα πατριαρχικά πρότυπα που διαμόρφωναν την σύγχρονη κοινωνία, φαινομενικά μόνο είχαν υποχωρήσει.

Πραγματικά, ένα χέρι σηκώθηκε και αμέσως μετά ακολούθησε το άτομο στο οποίο ανήκε.

Ο καθηγητής έσμιξε τα φρύδια του κάπως ξαφνιασμένος. Αυτή τη φορά υπήρχε μια εξαίρεση στον κανόνα. Αντίκρισε μια νεαρή κοπέλα, αρκετά ελκυστική, που ήταν ντυμένη με το επιμελώς ατημέλητο στυλ που αρέσκεται ν' ακολουθεί η νεολαία.

-”Παρακαλώ, σας ακούω,” της είπε με πατρικό ύφος. 

Εκείνη, πήρε στα χέρια της το μικρόφωνο που της πρόσφερε ένας τεχνικός και μιλώντας ήρεμα αλλά θαρρετά, τον ρώτησε το εξής:

- “Θεωρείτε επομένως, σύμφωνα με όλα αυτά που μας είπατε, ότι οι αναφορές όλων αυτών των ανθρώπων που μιλάνε για συναντήσεις τους με πλάσματα από άλλους κόσμους, είναι στην καλύτερη περίπτωση ψευδαισθήσεις;”

- “Αυτό ακριβώς εννοώ,” της απάντησε κοφτά, “η πρόσφατη έξαρση του φαινομένου, αποτελεί μια μεταμφίεση ενός πολιτιστικού στερεότυπου που κατά πάσα πιθανότητα, είναι τόσο παλαιό, όσο και ο ίδιος ο άνθρωπος. Σε ολόκληρη τη διάρκεια της γνωστής ιστορίας, υπήρξαν πάμπολλες αναφορές, με τη μορφή μύθων θρύλων και δοξασιών, που περιγράφουν τις σποραδικές επαφές ανθρώπων με μη ανθρώπινες διάνοιες. Στην εποχή μας ωστόσο, το φαινόμενο έχει υιοθετήσει έναν τεχνολογικό μανδύα, εξαιτίας του γεγονότος ότι η τεχνολογία είναι η κυρίαρχη κινητήρια δύναμη των σημερινών κοινωνιών. Έτσι λοιπόν, οι αρχαίοι θεοί και οι δαίμονες της μυθολογίας, οι νεράιδες και τα ξωτικά, άλλαξαν μεταμφίεση και μεταμορφώθηκαν σε υπερανεπτυγμένους τεχνολογικά εξωγήινους που έρχονται από το εξώτερο διάστημα με τα υπέρλαμπρα διαστημόπλοια τους για να μεταφέρουν μυνήματα στους ανθρώπους ή να τους υποβάλουν σε ασυνήθιστες εμπειρίες που τους μεταμορφώνουν και αλλάζουν την ψυχοσύνθεσή τους.”

- “Μα πως εξηγήτε το γεγονός ότι οι αφηγήσεις όλων αυτών των μαρτύρων, των επαφικών όπως αυτο-αποκαλούνται είναι τόσο όμοιες μεταξύ τους όσον αφορά τη δομή της εμπειρίας και τις περιγραφές των όντων με τα οποία ήρθαν σε επαφή;”

  Ο καθηγητής ένιωσε ένα έντονο κύμα δυσαρέσκειας το οποίο κατάφερε με μεγάλη δυσκολία να καταπνίξει. Η πιτσιρίκα ήταν επίμονη. Ήταν ολοφάνερο ότι πίστευε σε όλες αυτές τις αηδίες για εξωγήινους και μάλλον ήταν και οπαδός όλων εκείνων των ανόητων θεωριών που μιλούσαν για παγκόσμιες συνομωσίες συγκάλυψης του φαινομένου. Το ίντερνετ είχε ξεχειλίσει από δαύτες. Αλλά δυστυχώς, αυτό ήταν ένα από τα ρίσκα των διαλέξεων που ήταν ανοιχτές για το κοινό. Όλο και κάποιος βλαμμένος ή ανισόρροπος θα ξεχώριζε ανάμεσα στο πλήθος. Από τότε που είχε συμφωνήσει με το Πανεπιστήμιο Αθηνών να παρουσιάσει αυτή τη συγκεκριμένη ενότητα των διαλέξεων κοινωνικής ψυχολογίας, δεν είχε υπάρξει ούτε μια φορά που να μην είχε έρθει αντιμέτωπος με κάποια παρόμοια περίπτωση. Απλά είχε αρχίσει να γίνεται κουραστικό.

-”Οι ομοιότητες στις οποίες αναφέρεστε, οφείλονται στην επιρροή των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης που διατηρούν το μονοπώλιο της επικοινωνίας,” της εξήγησε με υπομονετικό ύφος, “η σύγχρονη απεικόνιση των εξωγήινων, με το γκρίζο άτριχο δέρμα, το αναιμικό σώμα και το τεράστιο κεφάλι, είναι μια κακόγουστη μετεξέλιξη των ταινιών φαντασίας και τρόμου της Αμερικανικής βιομηχανίας του κινηματογράφου των μέσων του 20 αιώνα!”

Η κοπέλα τον ευχαρίστησε και ξανακάθισε στο θέση της. Πάνω που είχε νομίσει ότι είχε ξεμπερδέψει με τους ηλίθιους της βραδιάς, κάποιος άλλος σήκωσε το χέρι του, ένα μεσήλικας με κοιλίτσα και αρχές καράφλας:

- “Τι πιστεύετε ωστόσο ότι εξωθεί έναν απλό και άσημο άνθρωπο να εκθέσει τον εαυτό του στην προσοχή των άλλων με το να ισχυριστεί κάτι τόσο απίστευτο; Θέλω να πω, θέλει πολύ θάρρος για να στηθείς στα κανάλια και να πεις ότι προσγειώθηκε στην αυλή σου ένα ούφο και σ΄έκανε βόλτα μέχρι την Αφροδίτη!” 

Το χονδροιδές αστειάκι του γεματούλη μεσήλικα ξεσήκωσε ένα κύμα από πνιχτά γελάκια στο ακροατήριο. Ο καθηγητής ήξερε ωστόσο πως να διατηρήσει την προσοχή του κοινού:

- “Στατιστικές μελέτες απέδειξαν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που ισχυρίζονται ότι έχουν έρθει σε επαφή με εξωγήνους, μοιράζονται ορισμένα πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όσον αφορά το ψυχολογικό τους προφίλ. Πρόκειται για άτομα με προσωπικότητες ευάλωτες και ασταθείς, οι οποίοι πριν από την εμπειρία τους παρουσίαζαν πολλά ψυχοσωματικά συμπτώματα άγχους ενώ ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ισχυρίζεται ότι κατέχει παραφυσικές δυνάμεις οι οποίες ενισχύθηκαν μετά την εμπειρία τους. Πρόκειται εν ολίγοις για άτομα ψυχικά ανώριμα, τα οποία επιζητούν την προσοχή και τον σεβασμό του κοινωνικού τους περίγυρου προκειμένου να νιώσουν ολοκληρωμένα. Επιλέγουν επομένως το μονοπάτι του φτηνού εντυπωσιασμού.”

Το διάχυτο, και κάπως θυμωμένο σούσουρο που διαδέχτηκε τα λόγια του, του έδωσε να καταλάβει ότι πολλοί από εκείνους τους λεγόμενους επαφικούς, βρίσκονταν ανάμεσα στο κοινό του. Τόσο το τα καλύτερο, σκέφτηκε με αυταρέσκεια, καιρός ήταν να ακούσουν τη φωνή της λογικής από κάποιον σοβαρό άνθρωπο, μπας και ταρακουνηθούν λιγάκι και βγουν έξω από τη φυσσαλίδα της  ψευδιασθησιακής τους μεγαλομανίας!

-“Κοιτάξτε,” πρόσθεσε καθώς είδε ότι το σουσουρο δεν έλεγε να υποχωρήσει, “αυτού του είδους τα κοινωνικά φαινόμενα, όπως δήλωσα και στην αρχή της διάλεξης μου, δεν είναι κάτι το καινόύργιο. Ανέκαθεν ζούσαν ανάμεσά μας άνθρωποι που δυσκολεύονταν να διαχειριστούν τις υπαρξιακές πιέσεις της καθημερινότητάς τους. Έτσι λοιπόν, έβρισκαν καταφύγιο στο όνειρο, στη φαντασίωση και σε ακραίες περιπτώσεις, στο όραμα, σε μια ψυχική κατάσταση όπου ο εσωτερικός φαντασιακός κόσμος του ασθενή βγαίνει εκτός ελέγχου και αλλοιώνει τον μηχανισμό αντίληψης των ερεθισμάτων του εξωτερικού περιβάλλοντος. 

Αλλά σε χρονικές περιόδους όπου οι ανθρώπινες κοινωνίες αντιμετώπιζαν αυξημένες πιέσεις, σε περιόδους αστάθειας δηλαδή όπου η επιβίωσή τους γινόταν αβέβαιη, οι αφηγήσεις αυτών  των ιδιαίτερων, ευθραστων ανθρώπων γίνονται ακουστές γιατί προσφέρουν μια εναλλακτική, πιο παρήγορητική και απλουστευτική ερμηνεία του τι ακριβώς συμβαίνει. Είναι πολύ πιο εύκολο για κάποιον να πιστεύει ότι υπάρχουν ανώτερες δυνάμεις που ασχολούνται μαζί του και τον καθοδηγούν, παρά να αποδεχτεί το γεγονός ότι είμαστε μόνοι σε αυτόν τον κόσμο και αποκλειστικά υπεύθυνοι για τις συνέπειες των πράξεών μας! Πόσο μάλλον στη σημερινή περίπλοκη και αγχωτική εποχή που τα πάντα αλλάζουν με γρήγορο ρυθμό και που τίποτα δεν είναι πλέον σίγουρο και ασφαλές. Μην ξεχνάτε για παράδειγμα, ότι τα τελευταία 80 χρόνια, από τότε που εξερράγησαν οι πρώτες ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, το ανθρώπινο είδος ζει κάτω από την απειλή του πυρηνικού όλεθρου. Αυτό και μόνο αρκεί για να προκαλέσει τεράστιες εντάσεις στο υποσυνείδητο πολλών ανθρώπων...

Μην ξεχνάτε επίσης ότι οι άνθρωποι χρειάζονται την πίστη για να συνεχίσουν να ζουν. Χρειάζονται μια εξήγηση, μια θεωρία που όχι απλά θα τους εξηγεί για ποιο λόγο υπάρχουν αλλά που θα τους προσφέρει και ένα σκοπό στη ζωή τους, ένα νόημα, κάτι συναισθηματικά υποστηρικτικό που θα πρέπει να τους ικανοποιεί υπαρξιακά. Έτσι λοιπόν δημιουργείται ο μύθος. Αυτή είναι και η αξία του εξάλλου. Η αξία του μύθου έγκειται στο ότι ντύνει με ένα απατηλό ίσως αλλά απαραίτητο μανδύα νοήματος και ομορφιάς τη ζωή και έτσι της δίνει αξία, της προσφέρει τη δυνατότητα να υπάρξει!” 

-        Και τότε, για πρώτη φορά, ο καθηγητής πρόσεξε πως κάτι δεν πήγαινε καλά. Το ακροατήριό του ήταν πολύ πιο ανήσυχο από ότι θα περίμενε κανείς. Πολλοί είχαν μιλούσαν στα κινητά τους τηλέφωνα με ανησυχία, αλλοί αλληλοκοιτάζονταν κατάπληκτοι ενώ υπήρχαν και κανα-δυο που έμοιαζαν έτοιμοι να βάλουν τα κλάμματα, και επρόκειτο για άνδρες και όχι για γυναίκες. Εκείνες έμοιαζαν πολύ πιο ψύχραιμες.

-- “Αν θα μπορούσα να έχω λίγη από την προσοχή σας, σε λίγο η διάλεξη τελειώνει...,” άρχισε να τους λέει όταν ξαφνικά συνέβη κάτι το πρωτοφανές: Οι ακροατές του σηκώθηκαν όρθιοι και άρχισαν να βγαίνουν βιαστικά από την αίθουσα.

-Ο καθηγητής ένιωσε να του ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι. Ποτέ δεν τον είχαν προσβάλει τόσο πολύ στη ζωή του. Αποφάσισε ωστόσο να διατηρήσει την ψυχραιμία του και να δείξει ανωτερότητα.

-- “Παρακαλώ, πέντε λεπτά ακόμα...”   

-Κανείς δεν του έδωσε την παραμικρή σημασία. Η αίθουσα άδειασε σχεδόν μονομιάς και εκείνος  έμεινε μόνος του, αγκαλιά με τις σημειώσεις του και τα άδεια καθίσματα που τον κοίταζαν τυφλά. Ανασήκωσε τους ώμους του με φιλοσοφημένο ύφος. “Εντάξει,” σκέφτηκε προσπαθώντας να παρηγορήσει τον πληγωμένο εγωισμό του, “δεν γίνεται ΚΑΘΕ φορά να κερδίζεις το κοινό σου! Υπάρχει και ένα αναπόφευκτο ποσοστό αποτυχίας, μιλώντας από την πλευρά της στατιστικής πάντα!”

-Έκλεισε το λαπ-τοπ του, το έβαλε στην τσάντα του με αργές κινήσεις, εγκατέλειψε το podium και περπάτησε καταμήκος του άδειου πλέον αμφιθέατρου μέχρι την έξοδο. Μόνο όταν πλησίασε τις δίφυλλες πόρτες του έφτασαν στ' αυτιά του εκατοντάδες κραυγές και επιφωνήματα κατάπληξης. Μα τι στο καλό συνέβαινε τέλος πάντων; 

-Τάχυνε το βήμα του, άνοιξε τις πόρτες, κάλυψε την απόσταση που τον χώριζε από την είσοδο του κτιρίου του Πανεπιστημίου και βγήκε στο προαύλιο του, κάτω από το λαμπερό φως ενός μεσημεριάτικου ήλιου. Το πρώτο πράγμα που πρόσεξε ήταν ότι το προαύλιο ήταν γεμάτο με κόσμο που κοίταζε ψηλά, στον ουρανό. Και όχι μόνο το προαύλιο αλλά και ο δρόμος έξω από αυτό, και τα μπαλκόνια των γύρω πολυκατοικιών. Ακόμα και η κυκλοφορία των αυτοκινήτων είχε σταματήσει. Οι οδηγοί τους τα είχαν εγκαταλείψει, στέκονταν στη μέση του δρόμου και κοίταζαν και αυτοί τον ουρανό. 

-Οπότε ο καθηγητής, λογικά σκεφτόμενος, ακολούθησε το παράδειγμα όλων των άλλων και κοίταξε και αυτός ψηλά. Και η αναπνοή του σκάλωσε για μια στιγμή γιατί ο μπλε ουρανός με τα λευκά συννεφάκια δεν ήταν άδειος. Είχε γεμίσει με ασημένια αντικείμενα, με τεράστιους ιπτάμενους δίσκους που πετούσαν αθόρυβοι σαν φαντάσματα πάνω από την πόλη και σάρωναν με τις κυκλικές τους σκιές τους δρόμους και τα σπίτια της. 

-Δεν μπορούσε να το ξέρει εκείνη τη στιγμή, αλλά ζούσε την ημέρα της Επαφής, το πιο σημαντικό ορόσημο της ανθρώπινης ιστορίας. Αυτό όμως που κατάλαβε πολύ καλά, ήταν ότι όλα όσα έλεγε στην αίθουσα διαλέξεων του Πανεπιστημίου Αθηνών πριν από λίγα μόλις λεπτά της ώρας, δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ραφιναρισμένες μαλακίες. 

Ερρίκος Σμυρναίος,Copyright 2011